Wilno otrzymało powołanie do braterskiego współistnienia chrześcijan i ludzi innych wyznań, którzy modlą się w różnych językach i czują się dziedzicami różnych, choć po części wspólnych tradycji historycznych - powiedział Jan Paweł II podczas swego pobytu w Wilnie w 1993 roku.
Rzeczywiście, Wilno zawsze było wielokulturowym, wielowyznaniowym miastem, czyli „kresowym tyglem narodowości, wierzeń, języków, tradycji, z tej ludzkiej mozaiki, w której od wieków mieszały się sprawy Polaków, Litwinów, Żydów, Białorusinów, ba, nawet Tatarów. Kłócili się ze sobą, godzili, żenili, znów się kłócili, bili się między sobą, potem znów żyli w zgodzie, zwłaszcza wtedy, gdy trzeba było bronić wspólnej skóry. A amatorów na Wilno nie brakowało - i z lewa, i z prawa“ – tak trafnie o Wilnie mówi aktor Zygmunt Kęstowicz. W innym miejscu wspomniany aktor dodaje:
I tak, wiek po wieku, powstała szczególna grupa ludzi, którą dziś można by nazwać wileńską diasporą. Rozproszyły nas losy po całym świecie, i czy będziemy ją nazywać diasporą litewską czy polską - nie przestanie być naszą, wileńską. Został nie tylko sentyment, nie tylko! Wiara została i pamięć. Wileńskie pochodzenie – to więcej niż korzenie. Zagmatwaną wielonarodową historię Wilna najlepiej określa słowo bizarre.
Często spotykam ludzi, którzy opuścili tą ziemię. Przyjeżdżają ze swoimi dziećmi, wnukami, prawnukami. Przechodzą „trasami” dom-szkoła, Cielętnik-Rybaki, Zwierzyniec-Ostra Brama, Park na Zakręciu-Łosiówka i innymi. Nie podjeżdżają transportem. Idą na piechotę jak 30, 40 czy 50 lat temu. Spotykam też ludzi z całego świata, którzy opuścili Wilno w czasie wojny i po wojnie. Niektórzy dopiero teraz odważają się tu przyjechać. Opowiadają mi historie, które można złożyć do jednej książki o nazwie „Wilno losem przyznaczone”.
Z Wilnem swój los rozdzielili:
- Poeci i pisarze: Adam Mickiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Juliusz Słowacki, Czesław Miłosz, Władysław Syrokomla, Tadeusz Konwicki, Konstanty Ildefons Gałczyński, Teodor Bujnicki, Romain Gary (Roman Kacew), Mojżesz Kułbak, Kazimierz Sarbiewski
- Kompozytorzy i muzycy: Stanisław Moniuszko, skrzypek Jasza Heifetz, sławny śpiewak operowy Bernard Ładysz, Antoni Gorecki. Z Wilna pochodzi rodzina piosenkarki Maryli Rodowicz.
- Fotografowie: Jan Bułhak, Józef Czechowicz, Stanisław Fleri
- Politycy i dowódcy: Józef Piłsudski, Lucjan Żeligowski, Feliks Dzierżyński, Piotr Stołypin, Paweł Ksawery Brzostowski, Mikołaj Radziwiłł Czarny, Mikołaj Radziwiłł Rudy, Jan Karol Chodkiewicz, Michał Kazimierz Pac, Kazimierz Jan Sapieha
- Malarzowie: Franciszek Smuglewicz, Kanuty Rusiecki, Bolesław Rusiecki, Walenty Wańkowicz, Szymon Czechowicz, Samuel Bak, Wincenty Sleńdziński, Janina Dłuska, Jan Rustem, Józef Bałzukiewicz, Łucja Bałzukiewicz, Iwan Trutniew, Eugeniusz Kazimirowski, Mikołaj Konstanty Čiurlionis
- Botanicy: Żan Emanuel Żiliber, Dżordż Foster, Stanisław Bonifacy Jundziłł
- Chemicy: Jędrzej Śniadecki
- Lekarzowie: Józef Frank, Kazimierz Pelczar
- Naukowcy i profesorowie: August Becu, Leon Borowski, Kazimierz Siemienowicz, Bogumił Ernest Grodek, Hieronim Stroynowski, Euzebiusz Słowacki, Marcin Śniadecki, Zygmund Liauksmin, Hieronim Strojnowski
- Historycy: Joachim Lelewel, Juliusz Kłos, Stanisław Lorentz
- Powstańcy: Zygmund Sierakowski, Konstanty Kalinowski, Stanisław Iszora, Emilia Plater, Tadeusz Kościuszko, Jakub Jasiński, Tomasz Wawrzecki, Antoni Mackiewicz, Szymon Konarski
- Duchowni: Piotr Skarga, Jakub Wujek, Walerian Protasewicz, Romuald Jałbrzykowski, Jan Cieplak, Ignacy Masalski, Konstanty Kazimierz Brzostowski, Jan Nepomucen Kossakowski, bł. Jerzy Matulewicz, Wincenty Kluczyński, Andrzej Rudamina, bł. Teofil Matulionis, bł. Michał Sopoćko
- Święci: s. Faustyna Kowalska, Rafał Kalinowski, Andrzej Bobola, Józefat Kuncewicz
- Architekci i rzeźbiarze: Wawrzyniec Gucewicz, Jan Krzysztof Glaubitz, Antoni Wiwulski, Marek Antokolski, Kazimierz Jelski, Karol Podczaszyński, Marcin Knackfus, Michał Szulc, Bolesław Bałzukiewicz, Moderniści: Izaak Smorgoński, Mojżesz Cholem, Antoni Forkiewicz, Aleksander Kodelski, Jerzy Sołtan, Stanisław Murczyński, Franciszek Wojciechowski
- Matematycy i astronomi: Tomasz Żebrowski, Marcin Poczobut, Jan Śniadecki
- Mecenasi: Józef Montwiłł
- Drukarze: Józef Zawadzki, Kazimierz Wilczyński
Urodzony w Wilnie, w Nowej Wilejce, wychowany w Kolonii Wileńskiej poeta Tadeusz Konwicki kiedyś mówił:
Czasami, żeby dodać sobie wartości, ludzie wymyślają sobie różne pochodzenia. A dla nas wystarczy powiedzieć, że się jest z Wilna.